ز ابتداي انقلاب و شکل‌گيري حوزه‌ي هنري و ظهور هنر متعهد ديني در متن انقلاب، مباحث تئوريک هنر، به ويژه در مقوله‌هايي همچون هنر ديني، هنر اسلامي، هنر متعهد، زيبايي‌شناسي و فلسفه‌ي هنر به عنوان يکي از دغدغه‌هاي مهم هنرمندان مطرح بود. همچنين ضرورت تبيين، تفسير و بررسي وجود افتراق و اشتراک آثار خلق شده با آثار هنري انقلابي و متعهد در ديگر اعصار و نقاط جهان و همچنين آسيب‌شناسي آثار موجود و جست‌وجوي مباني هنر ديني در وجوه مختلف براي ادامه، تعميق، گسترش و استمرار هنر ديني نيز از مواردي بود که ذهن هنرمندان و علاقه‌مندان به حوزه‌ي مباحث تئوريک هنر را به خود مشغول مي‌ساخت. در کنار فعاليت‌هاي خلاقه‌اي که توسط هنرمندان صورت مي‌گرفت. حلقه‌هاي بحث و بررسي و نقد و تحليل آثار نيز به صورت غيررسمي در محيطي صميمانه تشکيل مي‌شد و تک کارهايي نيز در مقوله‌هاي مذکور منتشر مي‌گرديد. اما کم‌کم براي امر تحقيقات، دفاتري نيز شکل گرفت و سرانجام ضرورت ايجاد يک مرکز که بتواند فعاليت‌هاي پژوهشي را در قالب صحيح علمي و قابل ارزيابي سامان دهد، منجر به تأسيس مرکز تحقيقات هنري حوزه شد. به اين ترتيب، عملاً پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامي براساس سياست‌ها و برنامه‌ريزي‌هاي بلندمدت خود در امور پژوهشي علاوه بر داشتن 9 گروه علمي، نسبت به ايجاد شش مرکز پژوهشي اقدام کرده است: مرکز مطالعات ديني هنر، مرکز مطالعات هنر و فرهنگ ايران، باشگاه هنرپژوهان جوان، مرکز خلاقيت‌هاي هنري، مرکز دائمي همايش‌ها و نشست‌هاي علمي و مرکز تحصيلات تکميلي. پژوهشگاه همچنين به منظور ايجاد فضاي لازم علمي ـ تحقيقاتي اقدام به تأسيس کتابخانه و مرکز اسناد کتابخانه تخصصي به همراه بانک‌هاي مختلف آثار کرده است. انتشار مجله‌ي تخصصي «بيناب» نيز از جمله ديگر فعاليت‌هاي فرهنگي هنري پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامي است.
